Dziecko
Zapalenie ucha środkowego u dziecka – przyczyny, objawy, leczenie
Zapalenie ucha środkowego u dziecka to powszechna choroba – u większości maluchów występuje przynajmniej raz w życiu. Ryzyko zachorowania jest największe u niemowląt, między 6. a 24. miesiącem życia. I niestety właśnie w tej grupie dzieci najczęściej też obserwuje się charakter nawracający choroby. Co warto wiedzieć zapaleniu ucha środkowego? Sprawdź nasz krótki poradnik!
Czym jest zapalenie ucha środkowego?
Zapalenie ucha środkowego to stan zapalny błony śluzowej i struktury ucha środkowego. Choroba może mieć różny przebieg, wyszczególniamy kilka jej typów.
- Ostre zapalenie ucha środkowego – rozwija się nagle, charakteryzują go ogólne lub miejscowe objawy stanu zapalnego, a zwykle także obecność ropnej wydzieliny w jamie bębenkowej. Takie ropne zapalenie ucha u dziecka może nawracać. Jeśli w ciągu pół roku występują co najmniej trzy epizody, mówimy o przewlekłej postaci choroby. Najczęściej chorują niemowlęta i małe dzieci (między 6. a 24. miesiącem życia). W przebiegu choroby z reguły dochodzi do uszkodzenia (perforacji) błony bębenkowej.
- Wysiękowe zapalenie ucha środkowego – towarzyszy mu wysięk surowiczy w jamie bębenkowej. Błona bębenkowa nie ulega uszkodzeniu, natomiast obserwuje się niedrożność trąbki słuchowej. Najczęściej rozwija się u niemowląt po 1. roku życia i w wieku przedszkolnym. Charakterystycznymi symptomami są ucisk w uszach i postępujący niedosłuch, zwykle jednak nie rozwijają się ogólne objawy zapalne (ból, gorączka).
- Przewlekłe zapalenie ucha środkowego. Przewlekłej postaci choroby towarzyszy zwykle perforacja, czyli uszkodzenie (otwór) błony bębenkowej. Niekiedy ma ona charakter perlakowy: przestrzeń ucha środkowego i wyrostka sutkowatego wypełnia perlak, rodzaj guza. Przewlekłe zapalenie ucha środkowego może mieć charakter:
- łagodny (bez aktywnego zakażenia i wycieku płynu z ucha),
- wysiękowy (przez perforację błony bębenkowej wycieka płyn surowiczy)
- ropny (wycieka wydzielina ropna).
Osobą jednostką chorobową jest natomiast zapalenie ucha zewnętrznego, które często wywołuje m.in. wirus opryszczki.
Jakie są przyczyny zapalenia ucha środkowego?
Najczęstsze, ostre zapalenie ucha środkowego rozwija się jako zakażenie wstępujące – infekcja rozprzestrzenia się z części nosowej gardła przez trąbkę słuchową. Może również wstąpić (choć znacznie rzadziej) przez ucho zewnętrzne: sprzyja temu uszkodzenie błony bębenkowej. Z reguły jest to infekcja wirusowo-bakteryjna. Najczęściej w organizmie dziecka (w części nosowej gardła) bytują już bakterie wywołujące zapalenie ucha, a infekcja wirusowa je „aktywuje”.
Podatność na ostre zapalenie ucha środkowego wywołują głównie zaburzenia trąbki słuchowej (łączy ona ucho środkowe i część nosową gardła). Zaburzeniom tym sprzyjają z kolei częste infekcje wirusowe i przerost migdałka gardłowego. Ryzyko infekcji górnych dróg oddechowych zwiększają natomiast zaburzenia odporności czy po prostu przebywanie w dużych skupiskach ludzi (jak żłobki i przedszkola).
Jak przebiega ostre zapalenie ucha środkowego u dziecka?
Z reguły najpierw pojawia się u dziecka „zwykła” infekcja dróg oddechowych z katarem i innymi typowymi symptomami. I dopiero w kolejnej dobie czy po kilku dniach zapalenie zaczyna się rozwijać w obrębie ucha środkowego.
Główne objawy zapalenia ucha środkowego to silny, tętniący ból ucha, którego dziecko najczęściej doświadcza nocą. Ból ucha nie pojawia się jednak u wszystkich chorych, dlatego brak tego objawu nie wyklucza choroby. Bólowi zwykle towarzyszy upośledzenie słuchu i uczucie wypełnienia ucha. Często obserwuje się także wyciek ropnej wydzieliny.
W przypadku zapalenia ucha u niemowlaka z reguły silne są również objawy ogólne. Może się pojawić gorączka, wymioty czy biegunka. Dziecko płacze, nie może spać, nie chce jeść, czasem pociera uchem o poduszkę. Te objawy nie muszą jednak świadczyć o zapaleniu ucha środkowego – chorobę musi rozpoznać lekarz.
Jak leczyć zapalenie ucha u dziecka?
Gdy zaobserwujesz u dziecka powyższe lub inne niepokojące objawy, zgłoś się pilnie do lekarza, z maluchem poniżej 2. roku życia – jeszcze tego samego dnia. Starszemu i ogólnie zdrowemu dziecku, gdy objawy są łagodne, można podać leki przeciwbólowe. Jeśli jednak dolegliwości nie miną do następnego dnia, należy się zgłosić na wizytę. Lekarz rozpoznaje chorobę na podstawie wywiadu i badania otoskopowego (wziernikowania).
U dużej części starszych dzieci leczenie ostrego zapalenia ucha środkowego obejmuje podawanie leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych oraz obserwację. Choroba często ustępuje samoistnie w ciągu 1–2 dni. Jeśli w tym okresie nie nastąpi poprawa, lekarz może zalecić antybiotykoterapię. Antybiotyki z reguły stosuje się od razu u niemowląt do 6. miesiąca życia, w gwałtownym przebiegu choroby (wysoka gorączka, silny ból, wyciek wydzieliny) oraz w grupie ryzyka.
W rzadkich przypadkach lekarz może zalecić nacięcie błony bębenkowej.
Czym grozi nieleczone lub niewłaściwie leczone zapalenia ucha u niemowlaka?
Z reguły ostre zapalenie ucha środkowego u starszego dziecka ustępuje samoistnie (w tym często bez antybiotykoterapii) i nie powoduje powikłań. Błona bębenkowa „naprawia się” (zamyka) zwykle w ciągu kilku dni. U sporej części chorych przez kilka tygodni może się utrzymywać wysięk i tymczasowy niedosłuch.
Natomiast u dzieci do 2. roku życia rokowania są nieco mniej optymistyczne – zwykle potrzeby jest antybiotyk, a wysięk może się utrzymywać znacznie dłużej. Istnieje też spore ryzyko nawrotu zapalenia (jednak wraz z wiekiem podatność na infekcje ucha się obniża).
Inne powikłania nieleczonego lub niewłaściwie leczonego zapalenia ucha środkowego są raczej rzadkie, ale możliwe. Do najgroźniejszych należą powikłania wewnątrzskroniowe (zapalenie wyrostka sutkowatego, zapalenie błędnika, porażenie nerwu twarzowego) i wewnątrzczaszkowe (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych). To te powikłania (potwierdzone lub potencjalne) najczęściej stanowią wskazania do nacięcia błony bębenkowej.
Po zakończeniu leczenia ostrego zapalenia ucha środkowego należy umówić się na kontrolę: ponowne wziernikowanie i badanie słuchu.
FAQ:
1. Jakie są objawy zapalenia ucha środkowego u dziecka?
Najczęstsze objawy zapalenia ucha środkowego to ból i uczucie pełności ucha, wyciek ropnej wydzieliny oraz upośledzenie słuchu. Może się rozwinąć gorączka i inne objawy ogólne. Zapalenie ucha środkowego często poprzedza infekcja górnych dróg oddechowych.
2. Ile trwa gorączka przy zapaleniu ucha u dziecka?
Każde dziecko reaguje na infekcję inaczej: gorączka może się w ogóle nie pojawić albo trwać jeden czy kilka dni. Utrzymująca się gorączka może świadczyć o powikłaniach – zawsze należy ją pilnie skonsultować z lekarzem.
