DzieckoKiedy dziecko zaczyna mówić?
Każdy rodzic z wielką niecierpliwością czeka na pierwsze słowa swojego malucha, lecz rozwój mowy u dziecka to złożony i indywidualny proces – cudownie go obserwować, warto wspierać, a nie należy pospieszać. Kiedy dziecko zaczyna mówić? Jak przebiegają kolejne etapy rozwoju mowy? A jak pomóc dziecku w nauce mówienia? Podpowiadamy!
Kiedy dzieci zaczynają mówić? Wieloetapowy rozwój mowy!
Każde dziecko rozwija się inaczej czy w swoim tempie, dlatego na osiągnięcie kamieni milowych w zdobywaniu umiejętności przez młodego człowieka wyznacza się szerokie ramy czasowe. Dla rozwoju mowy przewiduje się okres oddrugiego miesiąca życia – pierwsze słowa dziecko wypowiada zwykle między pierwszymi a drugimi urodzinami, a trzylatek powinien mówić już pełnymi zdaniami, ale nowych wyrazów i zasad gramatyki dzieci uczą się jeszcze przez lata w przedszkolu i szkole.
Nauka mówienia, tak samo jak np. chodzenia, jest procesem kilkuetapowym. A każdy etap jest swoistym treningiem i przygotowuje dziecko na przejście do kolejnego. Choć okresy rozwoju mowy mają ustalone ramy czasowe, to ich przekroczenie nie musi się wiązać z jakimś problemem rozwojowym. Nie warto również porównywać postępów w nauce mówienia naszego dziecka z osiągnięciami innych maluchów.
Rozwój mowy dziecka dzieli się schematycznie na cztery etapy:
- okres melodii, który trwa do około pierwszego roku życia,
- okres wyrazu, który powinien zakończyć się około drugich urodzin,
- okres zdania, który kończy się zwykle w okolicy trzecich urodzin,
- okres mowy swoistej – ten może trwać nawet do siódmego roku życia.
To, kiedy dziecko zacznie mówić, czyli wypowiadać poprawnie słowa, a dalej używać ich do budowy zdań, zależy od wielu czynników, natomiast kluczowy jest prawidłowy rozwój języka i innych narządów artykulacyjnych oraz słuchu i intelektu.
Okres melodii, czyli słodkie gaworzenie
Pomijając krzyk, który jest pierwszym dźwiękiem wydobywającym się z ust malucha i przez długi czas służy do komunikacji, około drugiego, trzeciego miesiąca życia zaobserwujemy u dziecka tzw. głużenie – usłyszymy dźwięki gardłowe czy tylnojęzykowe, przypominające „agu”, „gli” lub „ebw”. Aparat mowy zaczyna się już wykształcać. A przebieg tego etapu jest wspólny dla wszystkich ludzi na świecie.
Około szóstego do ósmego miesiąca życia dziecko zastępuje głużenie gaworzeniem – wypowiadaniem pierwszy sylab jak „ma”, „la” i „ta”. Nie mają one jeszcze znaczenia, czyli nie służą do komunikacji, ale są świadomie powtarzane i intonowane na podstawie tego, co dziecko słyszy na co dzień. W tym czasie maluch zaczyna także rozumieć pierwsze słowa i odczuwać intencję czy nastrój osoby, która je wypowiada. Dzięki temu zaczyna coraz silniej reagować na docierającą do niego mowę.
Około dwóch do czterech miesięcy od rozpoczęcia gaworzenia rozwój mowy wchodzi w etap, który nazywamy echolalią: dziecko uczy się w tym czasie wypowiadać coraz więcej sylab i pierwszych spółgłosek i tworzyć prostsze słowa. Okres melodii kończy się w okolicy pierwszych urodzin.
Okres wyrazu, czyli pierwsze słowa dziecka
Około pierwszego roku życia maluch często ma za sobą pierwsze „mama”, „tata” czy „baba”. Kiedy dzieci mówią pierwsze słowa, zwykle dość mocno je także zniekształcają: dopiero ćwiczą się w wymowie trudniejszych sylab i zbitek, zastępując je łatwiejszymi do wyartykułowania dźwiękami. Okres wyrazu trwa do około drugich urodzin i w tym czasie dziecko uczy się znaczenia kilkuset słów, a wiele z nich potrafi mniej lub bardziej poprawnie wypowiedzieć, zwłaszcza w ramach naśladowania czy powtarzania. Te upraszczane i skracane wyrazy służą już także maluchowi do komunikacji, choć większość wypowiedzi ma jednowyrazowy charakter.
Okres zdania, czyli pierwsze rozmowy szkraba
Wiele dwulatków nie tylko już poprawnie wymawia wszystkie samogłoski i większość spółgłosek, ale potrafiteż wypowiedzieć wiele słów i łączyć je w dwuwyrazowe zdania. Do trzecich urodzin wypowiedzi stopniowo nabierają złożoności, choć na początku trudniejsze do wymówienia sylaby maluch zazwyczaj pomija.
Stopniowo dziecko uczy się też pytać i rozkazywać, a zaczyna posługiwać się już nawet tysiącem słów. Na tym etapie błędy w wymowie są zupełnie normalne, lecz w wieku około trzech lat dziecko ma już rozwinięty słuch fonematyczny, a dzięki temu wie, jak dane głoski powinno prawidłowo brzmieć – musi je jeszcze wyćwiczyć. Najczęściej maluchy mają problem z głoską „r”, zamieniając ją na „l” bądź „j”.
Trzylatek zwykle potrafi się przedstawić, mówi prostymi zdaniami, jest też w stanie nauczyć się pierwszych wierszyków i piosenek. Na tym etapie może jednak pojawić się jąkanie. Jest to zazwyczaj jąkanie fizjologiczne, które to wynika z tego, że umiejętności mowy nie nadążają za myślami oraz potrzebą ich wypowiedzenia. Przy odpowiednim podejściu przechodzi samo oraz nie rozwija się w jąkanie chorobowe.
Okres mowy swoistej, czyli swobodna komunikacja
W okresie od trzeciego do siódmego roku życia dzieci szlifują umiejętność komunikacji: zaczynają mówić swobodnie, poprawnie (np. bez zmiękczania głosek) oraz zupełnie zrozumiale, także w sensie gramatycznym. Nadal mogą jednak pojawiać się takie zjawiska, jak przestawianie głosek czy łączenie kilku słów w jedno, i są one zupełnie naturalne. Dziecko zaczyna natomiast budować złożone wypowiedzi i rozpoznawać błędy słowne.
Jak wspierać rozwój mowy u dziecka?
Najprostszym sposobem wsparcia rozwoju mowy u dziecka jest mówienie do niego od pierwszych dni życia podczas codziennych zabiegów, spacerów czy zabawy. Warto jak najwięcej czytać, opowiadać bajki czy śpiewać piosenki. Choć powinniśmy mówić do dziecka prostym językiem, to jednak należy to robić w pełni poprawnie – bez zdrobnień i zniekształceń. Ważne są też ćwiczenia stymulujące słuch, wspomagające mięśnie warg oraz prawidłowe oddychanie.
Warto pamiętać o higienie noska i oczyszczaniu dróg oddechowych, w czym pomoże nebulizator dla dzieci, a w okresie niemowlęcym – także elektryczny aspirator kataru. Zalegające w nosie nieczystości i zaburzone przez kaszel bądź katar oddychanie mogą utrudniać gaworzenie, a później skomplikować naukę mówienia i zniechęcić malucha do trenowania.
Każdy niepokojący objaw, np. gdy dziecko nie zaczyna gaworzyć, naśladować dźwięków czy też nie reaguje na mowę, warto skonsultować ze specjalistą – pamiętając jednocześnie, że nawet około sześciu miesięcy odstępstwa od tej normy wyznaczonej dla poszczególnych umiejętności jest zjawiskiem zupełnie naturalnym.
FAQ:
Dziecko zaczyna gaworzyć zwykle około szóstego (do ósmego) miesiąca życia, a ten etap rozwoju mowy poprzedza głużenie – pierwsze próby artykułowania dźwięków o charakterze gardłowym czy tylnojęzykowym (np. „ebw” i „agu”).
To, kiedy dziecko zacznie mówić, jest w dużej mierze uzależnione od toku ogólnego i indywidualnego jego rozwoju. Roczne dziecko zwykle zaczyna mówić pierwsze słowa, np. „mama”, a trzylatek potrafi komunikować się za pomocą prostych zdań i nauczyć krótkiego wierszyka. Nauka mowy swoistej trwa jednak nawet do siedmiu lat.
Zwykle pełnymi zdaniami potrafi wypowiadać się już trzylatek, natomiast szlifowanie swobodnego i poprawnego mówienia może trwać nawet do siódmego roku życia. W tym czasie naturalne są jeszcze zjawiska przekręcania słów i łączenia kilku w jedno.
