lut 13, 2023Rodzina

Czy przy katarze można stracić węch?

Znacznie osłabienie lub zanik powonienia – zazwyczaj jednocześnie także i odczuwania smaku – powoduje spory dyskomfort zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Najczęstszym tego rodzaju problemem jest brak węchu przy katarze. Jednak czy faktycznie nieżyt nosa może upośledzić powonienie? Jakie są inne przyczyny kłopotów z węchem? Co z tym zrobić? Przeczytaj!

Czy przy przeziębieniu można stracić węch i smak?

Zaburzenia węchu (do których często dołączają także zaburzenia smaku) faktycznie bywają jednym z objawów towarzyszących przeziębieniu i grypie, jeżeli w ich przebiegu występuje silny katar lub zatkany nos. Jednak czy przy katarze można stracić węch? Zazwyczaj nie jest to całkowita utrata powonienia, ale wyłącznie osłabienie (o małym bądź znacznym nasileniu) odczuwania zapachów w chwili, gdy w nosie zalega sporo wydzieliny, natomiast tuż po usunięciu kataru węch choć na krótki moment powraca. Po ustaniu choroby zmysł węchu powinien zacząć znów prawidłowo pracować.

Jeśli osłabienie węchu utrzymuje się dłuższy czas, należy skonsultować się z lekarzem laryngologiem. W większości problem powodują bowiem przyczyny laryngologiczne: zapalenie błony śluzowej nosa, alergiczny nieżyt nosa czy zapalenie zatok przynosowych albo zmiany takie jak polipy. To, co bierzesz za przeziębienie, może w praktyce okazać się inną jednostką chorobową – która będzie wymagała odmiennego leczenia.

Chociaż przeziębienie – właściwie katar, czyli objawy przeziębienia – jest najczęstszą przyczyną osłabienia węchu, to niejedyną. Zupełna utrata węchu może wystąpić także przy infekcji COVID-19, jednak jako charakterystyczny objaw pojawiała się częściej w postaci wywołanej przez wariant wyjściowy i Delta. Pozostałe przyczyny, a wymienia się ich nawet kilkaset, są rzadsze: wrócimy do nich w drugiej części artykułu.

Brak węchu przy katarze – jakie są przyczyny problemu?

Dość złożony proces odczuwania zapachu rozpoczyna się pobudzeniem odpowiednich receptorów. Receptory węchowe znajdują się w górnej części jamy nosowej – w pobliżu przegrody, na błonie śluzowej nosa. Najpierw substancja zapachowa musi razem z wdychanym powietrzem do nich dotrzeć, kolejno rozpuścić się w śluzie pokrywającym nabłonek węchowy i pobudzić rzęski. Wówczas rozpoczyna się reakcja biochemiczna: impulsy elektryczne, powstające w neuronie węchowym, wędrują dalej przez opuszkę węchową do kory węchowej mózgu: odczuwasz zapach.

Tylko prawidłowy stan błony śluzowej nosa, czyli odpowiednia ilość śluzu, czystość i nawilżenie, umożliwia pobudzenie receptorów węchu oraz także poprawną analizę cząsteczek chemicznych, z których składa się każdy aromat. Obrzęk błony śluzowej (uczucie zatkanego nosa), jej przesuszenie oraz duża ilość zalegającej wydzieliny obniżają zdolność do odczuwania zapachu. 

Wraz z osłabieniem czy utratą węchu często występują również zaburzenia smaku, co wiąże się z upośledzonym odczuwaniem aromatów potraw, napojów i używek. Zwykle można wówczas rozpoznać jedynie podstawowe smaki, lecz już nie ich głębie. Danie jest słone, słodkie, gorzkie lub kwaśne, ale nic poza tym.

Katar a brak węchu – ile to trwa i jak sobie poradzić?

Leczenie zaburzeń węchu w trakcie infekcji, alergii, zapalenia zatok polega wyłącznie na łagodzeniu objawów oraz terapii pierwotnej jednostki, czyli pozbyciu się kataru bądź działaniu przeciwzapalnym albo przeciwalergicznym. Jeżeli powrót do zdrowia albo wyciszenie choroby nie wpływa na przywrócenie powonienia, należy zrealizować badania diagnostyczne.

Złagodzić katar, a zarazem przywrócić węch w trakcie infekcji pomagają leki, preparaty rozrzedzające wydzielinę i zabiegi takie jak nebulizacja. U dzieci najmłodszych (do około 2. roku życia) konieczne jest odciąganie kataru.

• Odciąganie kataru u dzieci. Niemowlę samo nie pozbędzie się wydzieliny z nosa, a zalegający katar znacznie utrudnia oddychanie. W połączeniu z utratą węchu i smaku powoduje zwykle brak apetytu czy złe samopoczucie. Z pomocą przychodzi aspirator kataru. Ustny lub elektryczny aspirator do nosa sprawdzi się na lekki katarek i do codziennego oczyszczania nosa, uratuje malucha też w nocy, a z gęstszą wydzieliną rozprawi się aspirator podłączany do odkurzacza. Po zabiegu warto też nawilżyć błonę śluzową nosa solą fizjologiczną.
• Nebulizacja dróg oddechowych. Oczyszcza nos oraz całe drogi oddechowe z wydzieliny i nawilża, łagodząc objawy takie jak zatkany nos, katar czy suchy kaszel i ból gardła. Do zabiegu niezbędny jest dobry nebulizator siateczkowy, kompresorowy lub membranowy i sól fizjologiczna bądź woda morska. Lekarz może zalecić także przyjmowanie leków podczas nebulizacji. Podawane drogą wziewną środki działają szybciej i skuteczniej oraz mniej obciążają organizm.

Utrata węchu i smaku – co jeszcze ją wywołuje?

Wspomnieliśmy, że przyczyny utraty węchu to duża grupa problemów, wśród których katar i obrzęk błony śluzowej nosa jest najczęstszą, ale nie jedyną. Do tych o podłożu laryngologicznym należą jeszcze m.in. urazy mechaniczne nosa, polipy, guzy albo przerosty błony śluzowej. Zaburzenia węchu wywołują także schorzenia neurologiczne, takie jak uraz czaszkowo-mózgowy, choroby Alzheimera bądź Parkinsona. Zauważa je się również w przebiegu cukrzycy i niedoczynności tarczycy. 

Upośledzić węch mogą też niektóre leki stosowane w terapii nadciśnienia tętniczego i padaczki czy też środki przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwreumatyczne. Słabsze odczuwanie bodźców zapachowych może wynikać z niedoboru witamin i minerałów. Na anomalie w odczuwaniu zapachów wpływa również migrenowy ból głowy.

Osłabienie lub utrata węchu bywają także rezultatem przebytej choroby wirusowej. W jej wyniku może bowiem dojść do uszkodzenia nerwów węchowych lub receptorów – skutkiem są trwałe osłabienie lub utrata węchu bądź inne zaburzenia (np. odczuwany stale nieprzyjemny zapach).

Przyczyny dolegliwości musi ustalić lekarz na podstawie wyników badań i wywiadu. 

FAQ: