paź 06, 2025Rodzina

Jak odetkać nos bez kropli?

Zatkany nos – własny albo dziecka czy partnera – potrafi skutecznie zaburzyć codzienny spokój i kalendarz całej rodziny. Nie zawsze jednak trzeba od razu sięgać po leki – istnieje wiele domowych sposobów, które pomagają maluchom i dorosłym swobodnie oddychać. Sprawdź, jak odetkać nos bez kropli. Wyciągnij z apteczki sól fizjologiczną, sięgnij po irygator, aspirator i nebulizator – zawalcz o dobry dzień i przespaną noc.

Sposoby na odetkanie nosa – działają czy nie? Czy katar wymaga leczenia?

Błona śluzowa nosa to pierwsza bariera ochronna dróg oddechowych. Odpowiada za ogrzewanie i nawilżanie wdychanego powietrza; produkuje śluz, który zatrzymuje kurz, alergeny i drobnoustroje. Wyścielające ją rzęski przesuwają tę zanieczyszczoną wydzielinę w stronę gardła, gdzie nieświadomie ją połykamy – to naturalny mechanizm oczyszczania nosa i zatok, nazywany klirensem śluzowo-rzęskowym¹. 

Gdy dojdzie do zapalenia, stanu zapalnego błony śluzowej (nosa, zatok), rozwija się obrzęk i katar – wzmożona produkcja wydzieliny. Ta zwykle najpierw uporczywie wycieka (lejący katar), a następnie gęstnieje i zaczyna zalegać, powodując (wraz z opuchlizną) uczucie zatkania, blokady nosa i upośledzenie jego drożności. Obrzęk błony śluzowej i zaschnięta lub gęsta wydzielina śluzowa i ropna są też najczęstszymi przyczynami niedrożności ujść zatok². 

Najczęściej powyższe objawy wiążą się z infekcją górnych dróg oddechowych wywołaną przez rinowirusy, adenowirusy, wirusy grypy i paragrypy bądź z reakcją alergiczną. Ich przyczynami mogą być także infekcje bakteryjne, kontakt z substancjami drażniącymi (takimi jak pyły czy środki chemiczne)³ i wady anatomiczne, np. skrzywiona przegroda nosowa.

Wraz z całym przeziębieniem czy grypą katar ustępuje samoistnie, ale można i warto go leczyć. Leczenie objawowe przynosi ulgę i poprawia komfort oraz wpływa korzystnie na zdrowie ogólne, m.in. pozwala prawidłowo oddychać przez nos. Podobnie – objawowo traktuje się pozostałe symptomy infekcji, np. kaszel czy ból głowy i gardła.

Zestaw do nebulizacji NebuCare Secure+

Zobacz produkt

Jak odblokować nos podczas kataru?

Aby odblokować zatkany nos, stosuje się różne grupy preparatów, zwłaszcza:

• Leki miejscowe o działaniu obkurczającym (np. ksylometazolina, oksymetazolina) w formie kropli, żelu lub aerozolu. Ułatwiają oddychanie, ale należy ich używać wyłącznie doraźnie. Już kilkudniowe stosowanie leków obkurczających przyczynia się do długotrwałego, przewlekłego podrażnienia i pogorszenia funkcjonowania błony. Niekorzystnie na błonę śluzową oddziałują też konserwanty zawarte w większości tego typu preparatów⁴.
• Środki doustne o działaniu zwężającym naczynia (np. fenylefryna). Zmniejszają obrzęk i ilość wydzieliny, ale nie są przeznaczone dla dzieci.
• Roztwory soli fizjologicznej lub wody morskiej i preparaty powstałe na ich bazie, które rozrzedzają wydzielinę, nawilżają błonę i wspomagają naturalne oczyszczanie śluzówki⁵.
• Glikokortykosteroidy i leki przeciwhistaminowe, stosowane głównie w przypadku kataru alergicznego bądź przewlekłego zapalenia błony śluzowej nosa lub zatok.

W przebiegu przeziębienia czy grypy czasem stosuje się również niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), a podczas alergii – preparaty antyhistaminowe.

Skuteczność wszystkich preparatów donosowych zależy od tego, jak dobrze błona śluzowa została wcześniej oczyszczona z zalegającej wydzieliny. Usunięcie zaschniętego kataru poprawia drożność nosa i przywraca prawidłowe warunki w jamie nosowej, a także umożliwia działanie substancji czynnych leków⁶ oraz zmniejsza ryzyko powikłań w dolnych drogach oddechowych, takich jak zapalenia czy nasilenie objawów astmy⁷.

Przed zastosowaniem każdego z powyższych preparatów należy więc pozbyć się zalegającej w nosie wydzieliny. Dzieci warto jak najwcześniej uczyć samodzielnego wydmuchiwania nosa, jednak maluchy poniżej 3. roku życia zwykle nie radzą sobie z tą czynnością, dlatego dobrze mieć w domu aspirator.

Sól fizjologiczna na 3 sposoby – czyli jak odetkać zatkany nos bez kropli?

Jeśli nie masz pod ręką kropli albo nie chcesz lub nie możesz ich używać, nadal jesteś w stanie skutecznie udrożnić nos, swój lub dziecka. W takich sytuacjach pomaga fizjologiczny roztwór chlorku sodu, czyli tradycyjna sól fizjologiczna, którą zapewne masz w domowej apteczce lub którą kupisz w każdej aptece za kilka złotych.

Jak stosować sól fizjologiczną na katar?

1. Zakraplanie nosa solą fizjologiczną. Po prostu wpuszczasz do nosa kilka kropli soli. U malucha możesz jej użyć zarówno przed aspiracją, jak i po niej, a także wielokrotnie w ciągu dnia. Jeśli kupisz uniwersalny preparat, np. sól fizjologiczną Katarek Secure+**, to resztę ampułki możesz wykorzystać do przemycia uszu i oczu dziecka (lub zakroplenia: nawilżenia swoich). Ten sposób stosowania soli jest odpowiedni i dla dzieci (od pierwszych dni życia), i dla dorosłych.
2. Płukanie nosa i zatok solą fizjologiczną. U starszych dzieci i u dorosłych sól fizjologiczną można wykorzystać do zabiegu irygacji (płukania) nosa i zatok – zestaw z irygatorem kupisz w każdej aptece w przystępnej cenie. Podążaj za instrukcją. W tej metodzie dzięki miękkiej butelce z aplikatorem roztwór soli aplikujesz pod ciśnieniem, dzięki czemu przepływa on przez zatoki i wypada drugą dziurką. Płukanie jest bezbolesne, choć nie dla wszystkich przyjemne.
3. Nebulizacja dróg oddechowych. U całej rodziny, w tym u niemowlaka możesz stosować również nebulizacje solą fizjologiczną, czyli rodzaj instalacji – oddychanie mgiełką, w którą sól zamienia urządzenie medyczne zwane nebulizatorem. Wystarczy, że zaopatrzysz się w cichy, kompaktowy nebulizator siateczkowy*** oraz hipertoniczny roztwór soli – i oczyszczające kilkuminutowe inhalacje możesz wykonywać nawet w środku nocy.

Stosowanie soli fizjologicznej to bezpieczna i prosta metoda wspierająca leczenie kataru i zapalenia zatok. Regularne jej stosowanie usuwa z jam nosowych nadmiar wydzieliny, alergeny i drobnoustroje, co poprawia drożność nosa i wentylację zatok oraz wspomaga zdrowienie. Zabiegi zmniejszają też obrzęk błony śluzowej nosa i zatok⁹ – mogą stanowić alternatywę dla kropli obkurczających naczynia krwionośne.

FAQ:

1. Jak udrożnić nos podczas kataru?

Możesz zastosować sól fizjologiczną: wpuścić kilka kropli do nosa, użyć jej do irygacji lub nebulizacji; u niemowląt przyda się też aspirator. To bezpieczne sposoby na zatkany nos, które pomagają usunąć wydzielinę i ułatwiają oddychanie. Doraźnie u starszych dzieci i dorosłych stosuje się też leki obkurczające naczynia.

2. Jakie są przyczyny kataru?

Katar najczęściej towarzyszy infekcjom wirusowym (najpierw cieknący katar, później zatkany nos). Może być również skutkiem alergii (alergiczny nieżyt nosa), kontaktu z zanieczyszczeniami lub substancjami drażniącymi, rzadziej infekcji bakteryjnej. 

3. Jak odblokować zatkany nos w przypadku zapalenia zatok?

Pomaga regularne płukanie nosa solą fizjologiczną, inhalacje i nawilżanie powietrza. W niektórych przypadkach lekarz zaleca także leki donosowe, aby zmniejszyć obrzęk i przywrócić wentylację zatok. Na silne bóle głowy pomóc mogą ciepłe okłady.

* Producent: HuBdic CO., LTD 301,191-1, Anyang-dong, Manan-gu, Anyang-si, Gyeonggi-do, 14084, Korea, tel: 82-31-442-449, [email protected].

Produkt: Aspirator elektryczny Electrino.

Zastosowanie: udrażnianie zatkanego nosa i usuwania wydzieliny u dzieci do 6 lat.

Uwaga! To jest wyrób medyczny. Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.

** Producent: Laboratoire UNITHER 151, Rue André Durouchez Espace Industriel Nord CS 28028, 80084 AMIENS Cedex 2, Francja [email protected]

Produkt: KATAREK Secure+ roztwór soli fizjologiczny NaCI 0,9% 20×5 ml

Zastosowanie: Higiena nosa, oczu uszu, przemywanie ran, inhalacja.

Uwaga! To jest wyrób medyczny. Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.

*** Producent: Contec Medical Systems Co.,LTD. Adres: No.112 Qinhuang West Street, Economic & Technical Development Zone, Qinhuangdao, Hebei Province.

Produkt: Nebulizator NebuCare.

Zastosowanie: Nebulizacja dzieci i dorosłych, lecznicze inhalacje rozpylonego leku przez układ oddechowy.

Uwaga! To jest wyrób medyczny. Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.

Bibliografia:

1. Brożek-Mądry E. i in., Płukanie jam nosa przy użyciu zestawu Zatoxin Rinse w opiece pooperacyjnej, „Polish Otorhinolaryngology Review” 2022, t. 11, nr 1, s. 60–68, https://otorhinolaryngologypl.com/article/01.3001.0015.8100/pl (dostęp 15.09.2025).
2. Chmielewski R., Ocena skuteczności, bezpieczeństwa i satysfakcji rodziców z użycia aspiratorów nosowych u dzieci, „Otolaryngologia” 2018, t. 17, nr 3, s. 112–117, https://bibliotekanauki.pl/articles/1033525.pdf (dostęp 15.09.2025).
3. Nowicka-Zuchowska A., Zuchowski A., Leczenie przeziębienia i grypy u dzieci, „Lek w Polsce” 2019, t. 29, nr 11, s. 23–27, https://open.icm.edu.pl/server/api/core/bitstreams/2ed16909-0ee6-4172-90c1-e9d86b375c80/content (dostęp 15.09.2025).
4. Rapiejko P., Lipiec A., Płukanie czy nawilżanie?, „Alergoprofil”2011, t. 7, nr 1, s. 5–9, https://www.journalsmededu.pl/index.php/alergoprofil/article/view/244/213 (dostęp 15.09.2025).
5. Sadowska D., Katar jesienny czy alergia?, „Lekarz POZ” 2020, nr 4, s. 221–224, https://www.termedia.pl/Katar-jesienny-czy-alergia-Jak-nie-przeoczyc-pierwszych-objawow,98,42578,1,1.html (dostęp 15.09.2025).

Przypisy:

1. E. Brożek-Mądry i in., Płukanie jam nosa przy użyciu zestawu Zatoxin Rinse w opiece pooperacyjnej, „Polish Otorhinolaryngology Review” 2022, t. 11, nr 1, s. 61, https://otorhinolaryngologypl.com/article/01.3001.0015.8100/pl (dostęp 15.09.2025).
2. P. Rapiejko, A. Lipiec, Płukanie czy nawilżanie?, „Alergoprofil”2011, t. 7, nr 1, s. 7, https://www.journalsmededu.pl/index.php/alergoprofil/article/view/244/213 (dostęp 15.09.2025).
3. D. Sadowska, Katar jesienny czy alergia?, „Lekarz POZ” 2020, nr 4, s. 221–222, https://www.termedia.pl/Katar-jesienny-czy-alergia-Jak-nie-przeoczyc-pierwszych-objawow,98,42578,1,1.html (dostęp 15.09.2025).
4. P. Rapiejko, A. Lipiec, Płukanie czy nawilżanie?, s. 8.
5. A. Nowicka-Zuchowska, A. Zuchowski, Leczenie przeziębienia i grypy u dzieci, „Lek w Polsce” 2019, t. 29, nr 11, s. 26, https://open.icm.edu.pl/server/api/core/bitstreams/2ed16909-0ee6-4172-90c1-e9d86b375c80/content (dostęp 15.09.2025).
6. R. Chmielewski, Ocena skuteczności, bezpieczeństwa i satysfakcji rodziców z użycia aspiratorów nosowych u dzieci, „Otolaryngologia” 2018, t. 17, nr 3, s. 113, https://bibliotekanauki.pl/articles/1033525.pdf (dostęp 15.09.2025).
7. P. Rapiejko, A. Lipiec, Płukanie czy nawilżanie?, s. 7.
8. R. Chmielewski, Ocena skuteczności, bezpieczeństwa i satysfakcji rodziców, s. 116.
9. E. Brożek-Mądry i in., Płukanie jam nosa, s. 62.